Stanowisko Sejmiku Województwa Podlaskiego z 21 marca 2005 r.

Stanowisko
Sejmiku Województwa Podlaskiego

z dnia 21 marca 2005 r.

w sprawie rządowych dokumentów programowych na lata 2007 – 2013.

W związku z trwającymi pracami nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2007 – 2013 oraz Programami Operacyjnymi, zarówno sektorowymi jak i regionalnymi, Sejmik Województwa Podlaskiego zwraca uwagę na konieczność zapewnienia zrównoważonego rozwoju całego kraju. Aby nie utracić szans rozwoju Polski Północno – Wschodniej i nie dopuścić do dalszej peryferyzacji tego obszaru, pogłębienia się dystansu cywilizacyjnego pomiędzy „Polską A i B”, Sejmik Województwa Podlaskiego postuluje o:

1.      Zmianę algorytmu podziału środków przeznaczanych na rozwój regionalny

2.      Wskazanie Białegostoku w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (docelowo w NPR 2007-2013) jako ośrodka metropolitalnego wraz z obszarem metropolitalnym.

3.      Umieszczenie w rządowych dokumentach programowych inwestycji transportowych z terenu województwa Podlaskiego (Via Baltica - Droga Krajowa Nr 8, Rail Baltica i Droga Krajowa Nr 19)

4.      Obniżenie progu wartości finansowanych projektów w ramach Funduszu Spójności dla wspólnych projektów małych gmin.

Zmiana algorytmu podziału środków przeznaczanych na rozwój regionalny

Dotychczas w gestii podziału środków przeznaczanych na rozwój regionalny stosowano algorytm:

1)      80% środków jest dzielone pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby mieszkańców;

2)      10% środków jest dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca jest niższy od 80% średniego poziomu produktu krajowego na mieszkańca;

3)      10% środków jest dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, w których stopa bezrobocia przekracza w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia.

Powyższy algorytm jest krzywdzący dla województw o małej gęstości zaludnienia, co ma niewątpliwie miejsce w województwie podlaskim. Wzięte pod uwagę kryteria podziału środków, (czyli w 80% - liczba ludności) nie są obiektywnymi miernikami rozwoju regionalnego. Preferuje to województwa o dużym zaludnieniu, nie zwracając uwagi na fakt, iż koszt budowy infrastruktury technicznej nie wynika wyłącznie z liczby ludności zamieszkującej dany obszar, ale również od jego powierzchni.

 Taki podział nie sprzyja wyrównaniu szans. Sprawia to wrażenie, iż Rząd walcząc o wzrost wskaźników makroekonomicznych kraju gotów jest poświęcić ubogie regiony. W dłuższym okresie działanie takie jest niekorzystne dla całego kraju, ponieważ rozwarstwienie w rozwoju regionów zniweczy wysiłki polityki strukturalnej.

 W związku z powyższym istnieje potrzeba wypracowania nowych formuł (w tym algorytmu, jak i wskaźników) dzielenia środków, które umożliwiłyby realizację założeń polityki regionalnej i dały szanse regionom słabiej rozwiniętym gospodarczo. Dobór wskaźników powinien pozwolić na zdynamizowanie rozwoju regionów o największej koncentracji problemów strukturalnych gospodarki, a w rezultacie doprowadzić do zrównoważonego wzrostu gospodarczo-społecznego kraju.

Proponujemy algorytm oparty na trzech wskaźnikach, w którym:

1)       60% środków dzielone pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby mieszkańców;

2)       10% środków dzielone pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do powierzchni województwa

3)       30% środków dzielone pomiędzy wszystkie województwa odwrotnie proporcjonalnie do poziomu produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca;

Tabela

Procentowe zestawienie podziału środków na województwa w latach 2004-2006 i 2007-2013

Opracowanie własne Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego

Pominięto tu wskaźnik bezrobocia rejestrowanego. Jest to działanie celowe, ponieważ wskaźnik ten nie oddaje rzeczywistych problemów regionów, gdyż pokazuje jedynie bezrobocie zarejestrowane, nie mówi nic o tzw. bezrobociu ukrytym, które w wielu województwach stanowi duży procent. W tej sytuacji, aby uniknąć „przekłamania”, wyłączenie wskaźnika bezrobocia rejestrowanego jest najlepszym wyjściem.

Wskazanie Białegostoku w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (docelowo w NPR 2007-2013)
jako ośrodka metropolitalnego wraz z obszarem metropolitalnym.

W obowiązującej Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Białystok wraz z Lublinem i Rzeszowem zostały wskazane jako potencjalne europole - europejskie ośrodki wzrostu – położone na wschód od Wisły.

We Wstępnym Projekcie Narodowego Planu Rozwoju 2007 – 2013 wyodrębniono trzy rodzaje obszarów: metropolitalne, miejskie oraz wiejskie. Stwierdzono również, że formowanie fundamentów konkurencyjności gospodarki ma się dokonywać poprzez przyspieszanie wzrostu i rozwoju ośrodków metropolitalnych. Natomiast w akapicie 212 (Metropolie, miasta, obszary wiejskie) wykazano, iż po wschodniej stronie Wisły brak jest głównego ośrodka rozwoju i wskazuje się Białystok, Lublin, Olsztyn i Rzeszów jako ośrodki wielkomiejskie z szansą na rozwinięcie się w nich funkcji metropolitalnych.

Doświadczenia państw Unii pokazują, że status metropolii przyznawany jest również tym ośrodkom, które nie spełniają kryterium ludnościowego (500 tys. mieszkańców), ale otrzymują go ze względu na ich znaczenie w danym regionie. W przypadku Podlaskiego, w pobliżu nie ma dużych miast, a Białystok spełnia realne funkcje metropolitalne. Jest najbardziej dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem na ścianie wschodniej z rosnącą populacją. Jest centrum komunikacyjnym na trasie I Transeuropejskiego Korytarza Transportowego, stanowiąc węzeł komunikacyjny rozdzielający ruch transportowy z Europy Północnej na Zachód i Południe Europy oraz ze Wschodu do Europy Zachodniej. Stolica Województwa Podlaskiego jest też silnym ośrodkiem akademickim wykraczającym swoim oddziaływaniem na obszary województw sąsiednich oraz Litwy i Białorusi (12 uczelni wyższych skupiających 46 tys. studentów).

Spójny i równomierny rozwój kraju wymaga stworzenia szans na rozwinięcie w ośrodkach wielkomiejskich funkcji metropolitarnych po wschodniej stronie Wisły.

Dalszy rozwój Białegostoku do pełnych funkcji metropolitalnych nie będzie możliwy bez zapewnienia odpowiednich źródeł finansowania oraz określenia właściwych mechanizmów i metody stymulowania rozwoju. 

Umieszczenie w rządowych dokumentach programowych inwestycji transportowych z terenu województwa Podlaskiego
(Via Baltica - Droga Krajowa Nr 8, Rail Baltica i Droga Krajowa Nr 19)

Niewystarczająca dostępność komunikacyjna, w tym również złe parametry i stan techniczny dróg, obniżają atrakcyjność gospodarczą regionu. Położenie przy granicy z Białorusią i Litwą sprawia, że przez województwo przebiegają połączenia międzynarodowe oraz ważne połączenia regionalne i krajowe. Inwestowanie w infrastrukturę drogową województwa podlaskiego stwarza szansę dynamicznego rozwoju regionu leżącego wzdłuż europejskiego korytarza transportowego, łączącego Europę Środkową z krajami bałtyckimi.

W tym zakresie najważniejsze z punktu widzenia rozwoju województwa inwestycje to wspieranie budowy i przebudowy dróg krajowych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania międzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu drogowego oraz poprawę jego bezpieczeństwa, a w szczególności: Via Baltica - Droga Krajowa Nr 8, Rail Baltica, i Droga Krajowa Nr 19.

Należy podkreślić, iż spośród istotnych dla województwa podlaskiego inwestycji drogowych we Wstępnym Projekcie NPR na lata 2007-2013 wymieniona została jedynie – droga S8 na odcinku Wyszków - Białystok (priorytetowo potraktowano autostrady oraz drogi ekspresowe w centralnej Polsce).

Powyższa propozycja wynika ze Strategii Rozwoju Transportu na lata 2007-2013.
Z punktu widzenia województwa brak zarówno w Strategii, jak i Wstępnym Projekcie NPR – drogi S19, zwłaszcza na odcinku Białystok-Lublin, utrudnia zwiększanie spójności przestrzennej województw wschodnich.

Obniżenie progu wartości finansowanych projektów w ramach Funduszu Spójności dla wspólnych projektów małych gmin

 Minimalna wartość projektów, które mogą być współfinansowane w ramach Funduszu Spójności wynosi 10 mln euro. Duża ilość obszarów chronionych stanowi w województwie podlaskim o konieczności inwestycji proekologicznych. Jednocześnie mała gęstość zaludnienia powoduje, iż realizacja wspólnego projektu wymaga zaangażowania jednostek z dużego obszaru. Powoduje to, że szansę na pozyskanie tych środków mają tylko duże miasta. Małe gminy wiejskie nie są w stanie realizować tak kosztownych projektów. Jednostki samorządu terytorialnego województwa podlaskiego należą do regionów, w których niskie dochody własne są dużą barierą w absorpcji środków UE. W związku z tym podlaskie praktycznie nie ma udziału w Funduszu Spójności. Proponuje się, zatem, zmniejszyć wartość finansowanych projektów w ramach Funduszu Spójności dla wspólnych projektów małych gmin.