Wojewódzki Program Opieki Psychiatrycznej

PROGRAM OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM DO ROKU 2010

Spis treści:

1. Część opisowa założeń programu dla Województwa Podlaskiego na podstawie "Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego" przedstawionego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
2. Zinstytucjonalizowana pomoc społeczna na terenie województwa podlaskiego
3. Harmonogram wdrażania programu opieki psychiatrycznej w województwie podlaskim do roku 2010

Pliki do pobrania w dole strony

CZĘŚĆ I:

Część opisowa założeń programu dla Województwa Podlaskiego na podstawie "Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego" przedstawionego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Zmiany społeczne i ekonomiczne istotnie wpływają na stan zdrowia psychicznego społeczeństwa. Dokonujące się w Polsce zmiany gospodarczo- ekonomiczne i administracyjne oraz przejście z budżetowego systemu finansowania ochrony zdrowia na ubezpieczeniowy wiąże się ze wzrostem dotychczasowych i pojawieniem się nowych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, zarówno w wymiarze jednostkowym jak i społecznym.

W latach 1970-98 odnotowano wzrost liczby zachorowań na zaburzenia psychiczne:

• w poradniach o 53%,
• w szpitalach o 67%.

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych w poradniach zdrowia psychicznego i odwykowego leczyło się rocznie ponad 2% całej ludności Polski.
Brak odpowiedniego zróżnicowania rodzaju placówek i udzielanych usług powoduje, że świadczenia opieki psychiatrycznej są nieadekwatne do potrzeb wielu pacjentów. Odnosi się to szczególnie do opieki szpitalnej, którą dla znacznej części pacjentów należałoby zastąpić formami pośrednimi- co gwarantowałoby bardziej skuteczną i mniej kosztorodną pomoc. Około 20% leczonych w szpitalach psychiatrycznych przebywa tam nadal wyłącznie ze względów społecznych przy jednoczesnym braku mieszkań chronionych (hosteli, środowiskowych domów samopomocy).
Z roku na rok wzrasta liczba osób uzależnionych od alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych oraz przestępstw dokonywanych pod wpływem ich nadużywania, co sugeruje konieczność wzmożenia działań na rzecz osób zagrożonych (pomoc społeczna, fachowa opieka psychologiczna, terapeutyczna, itp.).
Mimo, że Polska należy do grupy krajów europejskich o relatywnie niskim współczynniku samobójstw, to w okresie od 1989 do 1998 roku liczba prób samobójczych zakończonych zgonem wśród dzieci i młodzieży w wieku 9-19 lat wzrosła o ponad 57%.
Kolejnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego jest bezrobocie, które w ostatnim czasie dramatycznie wzrasta, prowadząc do zaburzeń depresyjnych, nerwicowych oraz wzrostu liczby osób uzależnionych od alkoholu.
Dane za rok 1999 jednoznacznie wykazują wzrost wskaźników wszystkich kategorii zaburzeń psychicznych. Obserwuje się znacznie większy wzrost wskaźnika zapadalności niż rozpowszechnienia (świadczy to jednoznacznie o wzroście liczby nowych zachorowań) w całym kraju. Obserwowana od kilku lat tendencja wzrostu leczonych zaburzeń psychicznych wśród ludności wiejskiej w ostatnim czasie przybrała niepokojąco dużą dynamikę. Wiązać się to może nie tylko z faktycznym wzrostem zachorowań, ale i z wzrastającą wciąż wykrywalnością. Zauważalny jest też większy wzrost rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych wśród kobiet niż u mężczyzn.
Wykorzystanie łóżek psychiatrycznych w skali kraju wynosiło w roku 1999 90%, przy czym co piąty pacjent przebywa w szpitalu dłużej niż rok, co drugi -dłużej niż pięć lat. Sugeruje to konieczność utworzenia systemu opieki psychiatrycznej skierowanej na osoby przewlekle chore psychicznie, u których nie jest praktycznie możliwy powrót do miejsca zamieszkania- z powodów socjalnych, społecznych i ekonomicznych (brak najbliższej rodziny, środków finansowych, niemożność samodzielnej egzystencji). W związku z powyższym powinny być tym osobom zagwarantowane nie tylko miejsca w Domach Pomocy Społecznej, ale również rozwinięta pomoc środowiskowa w gminie (wsparcie w samodzielnym życiu), mieszkania chronione z systematycznym, doraźnym nadzorem sprawowanym przez wykwalifikowanych pracowników służb społecznych. Województwo podlaskie przoduje w zakresie wskaźnika rozpowszechnienia hospitalizacji jako podstawowej, jeżeli nie w wielu przypadkach jedynej, pomocy medycznej zarówno w przypadku psychoz jak i hospitalizacji spowodowanych zaburzeniami alkoholowymi.
W zakresie "kompletności" udzielanej usługi medycznej stwierdzić trzeba niedostateczne zatrudnienie wykwalifikowanego personelu pozamedycznego w poradniach i szpitalach psychiatrycznych: pracowników socjalnych przygotowanych do pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi, terapeutów, psychologów klinicznych. Powoduje to brak możliwości udzielenia usługi o właściwym standardzie, dającej najkorzystniejsze efekty terapeutyczne.
Opieka nad osobami z zaburzeniami psychicznymi jest sprawowana przez opiekę zdrowotną jak i pomoc społeczną. W ramach opieki medycznej wyszczególnić możemy:

1. pozapsychiatryczną opiekę zdrowotną:
   1. ambulatoryjną podstawową i
   2. ambulatoryjną specjalistyczną, przyjmującą ok. 70% pacjentów (gł. niepsychotycznych),

    II.* psychiatryczną i odwykową opiekę zdrowotną tj.:

1. psychiatryczną opiekę dla dorosłych,
2. psychiatryczną opiekę dla dzieci i młodzieży,
3. odwykową opieką dla osób uzależnionych od alkoholu,
4. odwykową opieką dla osób uzależnionych od innych środków psychoaktywnych

* (wszystkie powyższe w ramach lecznictwa zamkniętego i otwartego).

Opieka psychiatryczna skupiać powinna się w kilku obszarach:

• promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki pierwszego stopnia,
• profilaktyki drugiego i trzeciego stopnia.

Promocja zdrowia psychicznego obejmuje działania, których celem jest tworzenie warunków sprzyjających nabywaniu umiejętności kontrolowania
i wpływania na własne zdrowie.
Celem profilaktyki drugiego i trzeciego stopnia jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej opieki zdrowotnej i innych form opieki i pomocy niezbędnych dla życia w środowisku rodzinnym i społecznym.
Cel ten w znacznym stopniu realizowany być powinien w oparciu o sprawnie działający zespół opieki środowiskowej.

Główne założenia programu opieki psychiatrycznej są następujące:

1. opiekę psychiatryczną i odwykową zapewnia się populacji zamieszkałej na określonym terenie,
2. podstawowymi formami opieki psychiatrycznej i odwykowej są poradnie i inne formy pośrednie (tj. oddziały dzienne, ośrodki interwencji kryzysowej, zespoły środowiskowe), jednostki rehabilitacyjne, formy mieszkań chronionych oraz opieka szpitalna,
3. opieka szpitalna jest sprawowana głównie w oddziałach psychiatrycznych szpitali ogólnych, przy założeniu, że duże szpitale psychiatryczne ulegają zmniejszeniu i przekształceniu w jednostki specjalistyczne, a odległość od miejsca zamieszkania pacjentów jest jak najmniejsza,
4. opiekę psychiatryczną sprawuje stały wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny prowadzący pacjenta we wszystkich formach opieki,
5. poszczególne jednostki opieki psychiatrycznej są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system. W ramach tego systemu współpracują ze sobą zakłady opieki zdrowotnej oraz jednostki pomocy społecznej zapewniając osobom z zaburzeniami psychicznymi kompleksową pomoc.

W województwie podlaskim pracował Zespół ds. polityki w zakresie ochrony zdrowia psychicznego pod kierownictwem konsultanta regionalnego
w tej dziedzinie, monitorujący bieżące zmiany w zakresie opieki psychiatrycznej.
Według Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, w powiatach powinny być utworzone zespoły koordynacyjne, w skład których wchodzą kierownicy jednostek sprawujących opiekę zdrowotną i pomoc społeczną nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w powiecie.

Kadra medyczna w dziedzinie psychiatrii:

(przeliczeń dokonywano na podstawie założeń Instytutu Psychiatrii i Neurologii przedstawionych w Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego)

Poniżej przedstawiono pożądany rozmiar zatrudnienia w publicznych zakładach psychiatrycznej i odwykowej opieki zdrowotnej (w przeliczeniu na 100 tys. ludności województwa podlaskiego) w okresie najbliższych 10 lat docelowo:

- psychiatrzy- 122 osoby,
- psychologowie- 116 osób,
- pracownicy socjalni- 122 osoby,
- pielęgniarki- 428 osób,
- terapeuci zajęciowi- 98 osób,
- instruktorzy terapii odwykowej- 37 osób.

Dostępność i zróżnicowanie psychiatrycznej opieki zdrowotnej dla dorosłych:

1. opieka środowiskowa

- poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych - jedna poradnia czynna codziennie w każdym powiecie (1 na ok. 50 tys. osób), a dodatkowo poradnia w Łapach i Dąbrowie Białostockiej,

• psychiatryczne oddziały dzienne dla dorosłych, w tym dla osób z zaburzeniami nerwicowymi (1-3 miejsca na 10 tys. osób) - docelowo 10 oddziałów po ok. 25 miejsc (6 oddziałów dla zabezpieczenia populacji byłego województwa białostockiego, 2 - dla byłego województwa łomżyńskiego, 2 - dla byłego województwa suwalskiego),
• psychiatryczne zespoły lecznictwa środowiskowego powstające głównie w oparciu o bazę kadrową i lokalową szpitali (ok. 4 miejsca na 10 tys. osób) - 520 miejsc dla całego województwa podlaskiego (3 w mieście Białystok- 240 miejsc, 1-2 w Suwałkach- 150 miejsc, 1 w Łomży- 40 miejsc, 1 zespół w Kolnie - 30-40 miejsc, 1 w Grajewie - 30-40 miejsc, 1 w Hajnówce - 30-40 miejsc),

1. opieka całodobowa

• zapewnienie równomiernej dostępności podstawowych świadczeń psychiatrycznych (4 łóżka ogólnopsychiatryczne na 10 tys. osób) w jak najmniejszej odległości od miejsca zamieszkania pacjenta przez tworzenie oddziałów psychiatrycznych przy szpitalach ogólnych (Kolnie, Grajewie, Hajnówce) przy jednoczesnym zmniejszaniu liczby łóżek ogólnopsychiatrycznych w dużych szpitalach psychiatrycznych- głównie
  w Szpitalu w Choroszczy.
• tworzenie wyspecjalizowanych form całodobowej opieki psychiatrycznej w dużych szpitalach (psychogeriatrii, rehabilitacji, leczenia zaburzeń nerwicowych, Zakładów Opiekuńczo-Leczniczych, Zakładów Pielęgnacyjno- Opiekuńczych, form mieszkań chronionych- hosteli).
• tworzenie zakładów psychiatrii sądowej o maksymalnym i wzmocnionym zabezpieczeniu dla wykonywania środków zabezpieczających, psychiatrii sądowej przeznaczonych do obserwacji sądowo- psychiatrycznej osób pozbawionych wolności.

Dostępność i zróżnicowanie psychiatrycznej opieki zdrowotnej dla dzieci i młodzieży:

1. opieka środowiskowa:

• poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci oraz poradnie dla młodzieży (min. 1 poradnia dla 250 tys. ludności) czynne codziennie-poradnie w Białymstoku, Łomży, Suwałkach, Sokółce i Bielsku Podlaskim.
• psychiatryczne oddziały dzienne dla dzieci i młodzieży: (1 miejsce na 10 tys. ludności miejskiej, czynne codziennie)-ok. 70 miejsc w 3 oddziałach zlokalizowanych w Białymstoku, Łomży i Suwałkach
• psychiatryczne oddziały leczenia środowiskowego dla dzieci i młodzieży (1 miejsce na 10 tys.)- 123 miejsca- jw.

1. Opieka całodobowa:

• zapewnienie równomiernej dostępności opieki szpitalnej dla dzieci i młodzieży (0,3-0,4 łóżka na 10 tys. mieszkańców)- w Choroszczy i Suwałkach 40 łóżek (łącznie).

Dostępność i zróżnicowanie odwykowej opieki zdrowotnej dla uzależnionych od alkoholu:

1. opieka środowiskowa:

• przychodnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia (1 przychodnia na 50 tys. ludności)- 1 przychodnia w każdym powiecie czynna codziennie,
• poradnia dla osób z problemami alkoholowymi (1 poradnia w każdym mieście powyżej 25 tys. mieszkańców)- 1 poradnia w powiecie,
• dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu (1 w każdym dużym mieście powyżej 50 tys. mieszkańców)- 2 oddziały w Białymstoku, 1 w Łomży, 1 w Suwałkach,

1. opieka całodobowa:

• całodobowe oddziały dla uzależnionych od alkoholu (1 łóżko na 10 tys. ludności, w tym oddziały leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych i oddziały terapii uzależnienia od alkoholu)- około 200 łóżek (w tym wyodrębnione łóżka kobiece),
• ośrodek rehabilitacji długoterminowej dla przewlekłych alkoholików.

Dostępność i zróżnicowanie odwykowej opieki zdrowotnej dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych:

1. opieka środowiskowa:

• minimum 3 poradnie leczenia uzależnień, czynne codziennie- w Białymstoku, Łomży i Suwałkach,
• specjalistyczna poradnia pomocy rodzinie- 3 jw.

1. opieka całodobowa:

• oddziały całodobowe dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych (0,35 łóżka na 10 tys. ludności, w tym ośrodek interwencji kryzysowej - minimum 1 w województwie, oddziały detoksykacji- dla województwa)- łącznie 43 łóżka,
• hostele- 20 miejsc w województwie,
• ośrodki rehabilitacji dla młodzieży 1 w województwie.

W odniesieniu do opieki szpitalnej należy pamiętać, że istnieje przelicznik docelowej liczby łóżek psychiatrycznych (7 na 10.000 ludności), nie dotyczy on jednak łóżek lecznictwa odwykowego, które wliczane są do łóżek opieki długoterminowej razem z innymi typami opieki (dla przewlekle chorych, rehabilitacji, itp.).
Łączna docelowa liczba łóżek psychiatrycznych w województwie podlaskim została określona na poziomie około 855 (ogólnopsychiatrycznych sprofilowanych i specjalistycznych psychiatrycznych bez łóżek terapii uzależnień).

Wnioskując z faktu, że:

1. wdrażane są ogólne działania restrukturyzacyjne w ochronie zdrowia,
2. opracowano wskaźniki demograficzne, określające trend naturalnego starzenia się społeczeństwa,

   założyć możemy, że tworzenia form opieki długoterminowej będzie umożliwiało rozwój nowych form opieki psychiatrycznej poprzez "oszczędzanie" na kosztochłonnej opiece zdrowotnej lecznictwa zamkniętego w drodze:

   1. redukcji łóżek ogólnopsychiatrycznych i utworzeniu w SPP ZOZ w Choroszczy początkowo 100-miejscowego ZPO dla osób z zaburzeniami psychicznymi, docelowo 50-łóżkowego ZPO dla osób z zaburzeniami psychicznymi jako formy opieki przed uzyskaniem miejsca w DPS lub ŚDS oraz 50-łózkowego ZPO dla osób przewlekle chorych dla potrzeb miasta Białegostoku,
   2. organizacji nowych zespołów lecznictwa środowiskowego, opartych na świadczeniu wizyt domowych,
   3. ewentualnym utworzeniu ŚDS finansowanego przez samorząd powiatowy, którego mieszkańcy korzystać będą z mieszkań chronionych na bazie lokalowej SPP ZOZ w Choroszczy- w ramach redukowanych łóżek ogólnopsychiatrycznych,
   4. tworzenie oddziałów dziennych,
   5. organizację całodobowego Centrum Interwencji Kryzysowej wg zasad organizacyjnych pogotowia doraźnego (kontakt telefoniczny z lekarzem psychiatrą, psychologiem).

Założenia restrukturyzacji oddziałów szpitalnych:

1. redukcja łóżek ogólnopsychiatrycznych przy jednoczesnym przeznaczeniu "zaoszczędzonych" środków finansowych na inne formy opieki oraz

   - redukcja łóżek na salach w nowych oddziałach,
   - tworzenie w miejsce oddziałów 60-70- łóżkowych oddziałów 30 (40) łóżkowych,

2. tworzenie oddziałów sprofilowanych wg międzynarodowej klasyfikacji chorób leczonych w nich schorzeń,
3. obligatoryjne tworzenie 1-osobowych sal nadzoru psychiatrycznego, min. 2 w oddziale (1 męska, 1 kobieca), prawidłowo wyposażonych (bezpiecznych dla chorego),
4. zabezpieczenie fachowej opieki i terapii- odpowiednie wyposażenie, farmakoterapia, zespół leczniczy (tj. 1 zespół lekarsko-pielęgniarski na 1 oddział, 1 zespół w składzie terapeuta, pracownik socjalny, psycholog dla potrzeb pacjentów kilku oddziałów tego samego profilu)

CZĘŚĆ II:

Zinstytucjonalizowana pomoc społeczna na terenie województwa podlaskiego

Z mocy art. 3 Ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o Pomocy Społecznej (Dz.U. z 1993r, nr 13, poz. 60) udziela się osobom z zaburzeniami psychicznymi pomocy społecznej.
Celem takowej pomocy jest zapewnienie im możliwie jak najpełniejszego uczestnictwa w życiu społecznym, a także odpowiedniej opieki i wsparcia. Pomoc społeczna w wymiarze zinstytucjonalizowanym realizowana jest poprzez rozbudowującą się sieć sprofilowanych Domów Pomocy Społecznej (dalej: DPS), a jako środowiskowa pomoc społeczna rozwija się w ramach Środowiskowych Domów Samopomocy (dalej ŚDS) i usług opiekuńczych.
Zapewnienie, organizowanie i prowadzenie usług w DPS, a także organizacja mieszkań chronionych i kierowanie do DPS jest - zgodnie z art. 10a ww. Ustawy - zadaniem powiatu. Jest ono zasilane dotacją celową z budżetu Państwa. Samorząd województwa ma natomiast możliwość organizowania i prowadzenia jednostek pomocy społecznej o zasięgu ponadpowiatowym.
DPS są formą opieki dla osób chorujących przewlekle, dla których nie jest możliwe zorganizowanie wsparcia w rodzinie lub własnym środowisku zamieszkania, nie wymagających aktualnego leczenia szpitalnego i jednocześnie nie stwarzających zagrożenia dla siebie i otoczenia.
Są to jednostki stałego lub okresowego pobytu, zapewniające pensjonariuszom całodobową opiekę oraz możliwość zabezpieczenia niezbędnych potrzeb bytowych, zdrowotnych i edukacyjnych, społecznych i religijnych. Rehabilitacja stosowana w DPS zmierzać powinna do usamodzielnienia bardziej sprawnych- szczególnie młodszych pensjonariuszy.
Aktualny niedobór miejsc w województwie podlaskim w DPS wg wskaźników zakładanych w "Programie docelowej sieci domów pomocy społecznej dla osób psychicznie chorych oraz środowiskowych domów samopomocy" z roku 1996, otrzymanym z Wydziały Spraw Społecznych Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego (3,0 miejsca w DPS dla osób psychicznie chorych na 10 000 ludności), kształtuje się na poziomie 40 miejsc.

Zgodnie z ww. wskaźnikiem w województwie podlaskim liczba miejsc powinna kształtować się następująco dla:

1. Białostocczyzny- 210 miejsc,
2. Ziemi łomżyńskiej- 106,
3. Suwalsczyzny- 60, łącznie: 376 miejsc.

Z analizy rzeczywistego stanu w tym zakresie wynika:

1. DPS w Choroszczy dla osób z zaburzeniami psychicznymi i/lub upośledzeniem umysłowym dysponujący ogółem 302 miejscami (68 kobiecych, 234 męskie)
   • oczekuje 77 kobiet (w tym 32 z postanowienia sądu, wnioski oczekują od 1997 roku) - czas oczekiwania około 17 lat, w ciągu roku zwalnia się 1 miejsce
   • 78 mężczyzn - czas oczekiwania 16 lat, w ciągu roku zwalnia się kilka miejsc.
   
    
2. DPS pw. św. Franciszka z Asyżu dla kobiet z zaburzeniami psychicznymi w Brańsku dysponuje 33 miejscami.

Planowane uruchomienie sprofilowanego DPS w Bondarach dla osób z zaburzeniami psychicznymi z docelową liczbą 200 miejsc umożliwi praktyczne zredukowanie kolejki oczekujących i bieżące załatwianie wniosków. W pierwszej kolejności przyjęci zostaną pensjonariusze oczekujący z postanowienia sądu, tj. z najtrudniejszą sytuacją prawną, socjalną i zdrowotną.
Mniej zinstytucjonalizowaną formą opieki społecznej są Środowiskowe Domy Pomocy, które umożliwiają praktycznie pozostawienie pacjentów w środowisku rodzinnym. Domy takie umożliwiają opiekunom pozostawienie chorych pod opieką wykwalifikowanego personelu w ciągu godzin pracy. Jednostka taka przejmuje pełną odpowiedzialność za pacjenta podczas pobytu i zapewnia szeroki wachlarz zajęć terapeutycznych. Chory - odbierany przez opiekuna wraca w godzinach popołudniowych do domu.
Ta forma opieki jest nie tylko tańsza, ale i bardziej aktywizuje pacjenta, co jest dla niego korzystniejsze.
ŚDS to jednostki organizacyjne prowadzone lub zlecone do prowadzenia przez administrację rządową gminie, stowarzyszeniu, grupie samopomocy pacjentów i ich rodzin, osobie fizycznej lub prawnej. Świadczą one usługi szczególnie z zakresu: mieszkań chronionych, socjo- i psychoterapii, rehabilitacji leczniczej, społecznej i zawodowej, usprawnienia (w tym także WTZ), żywienia, organizacji czasu wolnego.

Docelowa liczba miejsc wg ww. Programu to dla:

1. białostocczyzny- 205 miejsc,
2. ziemi łomżyńskiej- 71 miejsc,
3. suwalsczyzny- 47 miejsc, łącznie: 323 miejsca.

Niedobór miejsc w ŚDS w Województwie Podlaskim wynosi łącznie około 153 miejsca.

Tworzenie nowych miejsc w ŚDS- ach także w formie (m.in.) mieszkań chronionych jest niezbędne dla ułatwienia pozostawania chorego jak najdłużej
w jego środowisku domowym. Brak miejsc w ŚDS skutkować będzie zarówno odciążeniem zakładów opieki zdrowotnej sprawujących obecnie faktycznie opiekę nad pacjentami chorymi przewlekle, którzy wielokrotnie nie wymagają opieki medycznej, ale ze względu na brak wsparcia w środowisku rodzinnym, przebywają przez wiele lat w szpitalach; jak i skróceniem kolejek osób skierowanych do DPS- ów, którzy mogliby utrzymać się w ŚDS.

Przyjmując założenie, że każdy powiat powinien dysponować miejscami w ŚDS, liczba miejsc w poszczególnych powiatach powinna wynosić dla poszczególnych powiatów:

• augustowskiego - około 15 miejsc,
• białostockiego i miasta Białegostoku - dodatkowo 70 miejsc,
• kolneńskiego - około 5 miejsc,
• łomżyńskiego i miasta Łomży - dodatkowo około 15 miejsc,
• sejneńskiego - około 5 miejsc,
• siemiatyckiego - 15 miejsc,
• sokólskiego - dodatkowo około 10 miejsc,
• suwalskiego i miasta Suwałk - około 20 miejsc,
• wysokomazowieckiego - około 15 miejsc,
• zambrowskiego - 10 miejsc.

Aktualna (na dzień 31.07.02) sieć Domów Pomocy Społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi i/lub upośledzeniem umysłowym:

Aktualna sieć Środowiskowych Domów Samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi:

CZĘŚĆ III:

Harmonogram wdrażania programu opieki psychiatrycznej w województwie podlaskim do roku 2010 r.